Kur’an-ı Kerim’de binlerce sıfat, binlerce isim ve binlerce teşbih zikredilmiştir. Hepsi de ayrı hikmet ve ayrı sebebe dayanır. Bu isim, sıfat ve teşbihlerden bir kısmı muhkem, yani, kesinkes anlaşılan ve çok da fazla tereddüde meydan vermeyecek şekilde bilinen hususlardır. Ancak, bir kısım sıfat, isim ve teşbihler, müteşabih, yani, üzerinde fikir birliği sağlanması çok da kolay olmayan ve ancak ilimde derinleşmek ve üzerinde çok çok düşünmek suretiyle anlaşılması mümkün olan hususlardır.

Bu durum itibariyle Kur’an-ı Kerim ayetleri büyük çoğunluğu itibariyle muhkem ve hemen anlaşılması kolay olan hususlar ile bazı ayetleri de üzerinde ittifak edilmesi için münazara ve fikir teatisi gerektiren hususlardan müteşekkildir.

Ve bu yazıda işte müteşabih, yani, üzerinde fikir birliği olmayan, hatta üzerinde çok da fazla durulması ve hakkında çok da tartışılması Âlimler tarafından hoş görülmeyen “3 teşbihle” ilgili kendi tefekkür boyutum itibariyle düşüncelerimi açıklayacağım. Tefekkür boyutumun çok da geniş ve büyük olmadığını ve “zavallı” durumda olduğumu da baştan ifade edeyim.

Şimdi diyeceksiniz ki; “hem tefekkür boyutunuzu küçük görüyorsunuz, kendinizi bu hususta “zavallı olarak” niteliyorsunuz ve üstüne üstlük Âlimlerin dahi cesaret edemediği, Kur’an-ı Kerim’de geçen 3 teşbih hakkında görüşlerinizi açıklayacağınızı belirtiyorsunuz. Bu nasıl olacak?”

Evet, bu nasıl olacak? Allah’ın dilemesiyle olur.

Haydi hayırlısı diyelim ve başlayalım.

Kur’an-ı Kerim’deki 3 büyük teşbih nedir? Önce bu teşbihleri belirtelim.

Allah’ın İpi
Allah’ın Boyası
Allah’ın Eli
Bu teşbihler üzerinde açıklamalar yapmadan önce şunu net olarak belirtmek gerekir. “Bu üç teşbihte kesinlikle somut ve maddi şeyler düşünülmemelidir ve konu mücerret ve manevi açıdan tefekkür edilmelidir.”

1-“Allah’ın İpi” teşbihi hakkında kendi fikrim şudur ki, bu teşbihte belirtilen Kur’an-ı Kerimdeki ayetler, Peygamberimizin (asm) hadisleri ve Ümmet Âlimlerinin sağlam ve net görüş ve düşünceleridir. Bu hususta şunu tefekkür ettim. Bir ip nasıl ki, ister kalın, isterse ince olsun, birer sarmal işlem sonucunda oluşturulmakta (mesela, bir halat, bir sicim ipi örgü örgü başka iplerin örgülenmesi, sarmalanması ile oluşturulmakta), Allah’ın İpi de işte ayetler, hadisler ve Âlimlerin görüş ve düşüncelerinin sarmalanması, adeta birbirine sıkıca bağlanması ile oluşturulmaktadır. Bu ipin en ortasında ve en kalın olanı ayetlerdir, ayetler hadisler ile sarılmakta ve ondan sonra da en dışta Âlimlerin görüş ve düşünceleri sarılmaktadır. Evet, Allah’ın sağlam ve kopmaz ipi budur.

2-“Allah’ın Boyası” hakkında tefekkür ederken, tevafuk oldu, bir nar soyup yiyordum. Birden bire şöyle düşündüm, “bu nar meyvesi bir ikram-ı ilahi.” Yüce Rabbim Bize nasıl ki, çeşit çeşit meyve, sebze, yiyecek ve nimet ikram ediyorsa, Biz de insanlara karşı ikram sahibi ve cömert olmalıyız. Allah’ın cömertlik özelliğini alan Allah’ın bu boyasıyla boyanmıştır. Allah’ın cömertlik gibi, nice nice cemâl sıfatları var. Allah temizdir. Herşeyi bir ölçü ile halkeylemiştir. Allah affedicidir. Allah merhamet sahibidir. Temiz olan, ölçü ve dengeyle hareket eden, af yolunu seçen, merhametle davranan Allah’ın boyasıyla boyanmıştır. Ve bu özellikleri üzerinde taşırken ve bu cemâl sıfatlarıyla hareket ederken, Yüce Rabbim’in bu sıfatlarını idrak ve tefekkür ettiği anda, Allah’ın boyasıyla boyanmış demektir.

3-“Allah’ın Eli” teşbihinin açıklaması en kolaydır. El deyimi maddi anlamda insanın vücudundaki bir uzvu gösterir. Ancak manevi anlamda “el” dediğimizde, yani “el” deyimini somut (müşahhas) manasıyla değil de soyut (mücerret) manasıyla tefekkür ettiğimizde, “yardım etmek, üzerinde koruyucu olmak ve benzeri manalara gelir.” Bu durum itibariyle Allah’ın Eli elbette somut bir cisim şeklinde düşünülmemelidir ve Allah’ın Eli teşbihi mücerret olarak tefekkür edilmeli ve Allah’ın Eli denildiğinde, Allah’ın yardımı ve koruması akla gelmelidir.

Bu tefekkürlerimden sonra sözkonusu bu 3 teşbihin geçtiği ayetleri aşağıda sizlere sunuyor ve en sonunda bir dua ile yazımı noktalıyorum.

“Hep birlikte Allah’ın İpine sımsıkı sarılın. Parçalanıp bölünmeyin. Allah’ın size olan nimetini hatırlayın. Hani sizler birbirinize düşmanlar idiniz de O, kalplerinizi birleştirmişti. İşte O’nun bu nimeti sayesinde kardeşler olmuştunuz. Yine siz, bir ateş çukurunun tam kenarında idiniz de O sizi oradan kurtarmıştı. İşte Allah size âyetlerini böyle apaçık bildiriyor ki doğru yola eresiniz.” (Al-i İmran Suresi, 103)

“Biz, Allah’ın boyasıyla boyanmışızdır. Boyası Allah’ınkinden daha güzel olan kimdir? Biz ona ibadet edenleriz” (deyin).” (Bakara Suresi, 138)

“Sana bîat edenler ancak Allah’a bîat etmiş olurlar. Allah’ın eli onların ellerinin üzerindedir. Verdiği sözden dönen kendi aleyhine dönmüş olur. Allah’a verdiği sözü yerine getirene, Allah büyük bir mükâfat verecektir.” (Fetih Suresi, 10)

Yüce Rabbim (cc), Bizleri senin ipine sımsıkı sarılanlardan ve senin boyan ile boyananlardan eyle ve elini bizim üzerimizde yardımcı ve koruyucu eyle.” Amin

Ahmet SANDAL